علمی، پژوهشی و فناوری

پساب، راه‌ حل طلایی مدیریت شهری اراک برای مقابله با بحران آب

به گزارش خبرگزاری علم وفناوری از استان مرکزی؛ شهر اراک در سال‌ های اخیر با چالش جدی کم‌ آبی و افت سطح منابع آب زیرزمینی مواجه شده است. کاهش نزولات جوی و برداشت بی‌ رویه از چاه‌ها، وضعیت آب‌ های زیرزمینی این منطقه را به مرز بحران رسانده است. در این شرایط، پروژه استفاده از پساب تصفیه‌ شده شهری به عنوان راهکاری پایدار و کارآمد برای آبیاری فضای سبز و کاهش فشار بر منابع آب شیرین مطرح شده است. این طرح نه‌تنها می‌تواند سالانه میلیون‌ ها مترمکعب در مصرف آب صرفه‌ جویی ایجاد کند، بلکه الگویی نوین برای مدیریت بحران آب در کلانشهرهای ایران محسوب می‌شود.
در همین رابطه، به گفت‌وگوی اختصاصی با دکتر عباس خسروانی، رئیس کمیسیون برنامه و بودجه و سخنگوی شورای اسلامی شهر اراک پرداختیم. ایشان که از طراحان اصلی این پروژه محسوب می‌شوند، در این گفت‌وگو از جزئیات اجرایی، چالش‌ ها و چشم‌ اندازهای این طرح کلان شهری سخن گفتند. 

پساب، دغدغه اصلی مدیریت شهری

شهر اراک به عنوان یکی از کلانشهرهای مرکزی ایران، سال‌ هاست با چالش کم‌آبی و تنش منابع آبی دست‌وپنجه نرم می‌ کند. در این شرایط، حفظ و توسعه فضای سبز شهری که نقش حیاتی در بهبود کیفیت هوا و زندگی شهروندان دارد، به یکی از دغدغه‌ های اصلی مدیریت شهری تبدیل شده است. در این راستا، پروژه انتقال و بهره‌ برداری از پساب شهری برای آبیاری فضای سبز نه تنها یک راهکار عملی، بلکه یک ضرورت انکارناپذیر است.

هدف پروژه انتقال پساب اراک

پروژه انتقال پساب شهر اراک با هدف اصلی مدیریت پایدار منابع آبی و کاهش فشار بر ذخایر آب زیرزمینی طراحی شده است. با توجه به بحران خشکسالی و کاهش نزولات جوی در منطقه، این طرح به دنبال استفاده بهینه از پساب تصفیه‌ شده برای مصارف غیرشرب مانند آبیاری فضای سبز شهری است. این کار نه تنها از هدررفت منابع آب جلوگیری می‌کند، بلکه به حفظ محیط زیست و توسعه پایدار کمک می‌نماید. همچنین، با کاهش مصرف آب شیرین، امنیت آبی شهر در بلندمدت تأمین خواهد شد.  شورای ششم شهر اراک با درک ضرورت مدیریت بحران آب،گام‌ های مؤثری در این زمینه برداشته است. تکمیل پروژه انتقال پساب و برنامه‌ ریزی برای توسعه آن نشان می‌دهد که رویکرد شورا به این موضوع، بلندمدت و مبتنی بر توسعه پایدار است. در آینده نزدیک، با افتتاح این پروژه، شاهد کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی و بهبود وضعیت فضای سبز شهر خواهیم بود. این اقدام می‌ تواند الهام‌ بخش سایر شهرها در مواجهه هوشمندانه با چالش کم‌آبی باشد.
امید است با تداوم این روند و حمایت همه‌ جانبه از سوی نهادهای مرتبط، شهر اراک بتواند به الگویی موفق در مدیریت منابع آب و حفظ محیط‌ زیست تبدیل شود.

ماموریت اصلی در حوزه فضای سبز

ماموریت کلیدی این پروژه در حوزه فضای سبز، استفاده حداکثری از پساب تصفیه‌ شده برای توسعه پوشش گیاهی و افزایش راندمان آبیاری است. شهرداری اراک ، برنامه‌ ریزی کرده تا پساب را به عنوان یک منبع مطمئن در اختیار فضای سبز قرار دهد. این اقدام موجب کاهش وابستگی به آب‌ های زیرزمینی و سطحی شده و از سوی دیگر، با کشت گونه‌های گیاهی مقاوم، به بهبود کیفیت خاک و کاهش آلودگی‌های محیطی کمک می‌کند.  
کشورهای پیشرفته سال‌ هاست از پساب تصفیه‌ شده برای آبیاری فضای سبز و حتی مصارف صنعتی استفاده می‌کنند. این روش نه تنها از هدررفت آب جلوگیری می‌کند، بلکه هزینه‌های مدیریت آب را نیز کاهش می‌ دهد. در شهرهایی مانند اراک که با محدودیت منابع آبی مواجه هستند، تکمیل چنین پروژه‌هایی می‌تواند الگویی برای سایر شهرهای ایران باشد.

برنامه مدیریت تنش و بحران آب

برای مقابله با تنش آبی و بحران کم‌ آبی در منطقه، این پروژه با یک برنامه جامع مدیریتی همراه است. از جمله اقدامات مورد نظر، آموزش در زمینه استفاده بهینه از پساب، توسعه سیستم‌ های آبیاری تحت فشار و قطره‌ای، و نظارت مستمر بر کیفیت پساب است. همچنین، با ایجاد مخازن ذخیره‌ سازی و تقویت زیرساخت‌ های انتقال، تلاش می‌شود تا در فصول خشک سال، آب کافی برای مصارف  و فضای سبز وجود داشته باشد.

چالش‌های پروژه

اجرای این پروژه با چالش‌ های متعددی روبرو بوده است که از جمله می‌توان به مشکلات فنی در مسیرهای انتقال آب، و محدودیت‌ های مالی اشاره کرد. همچنین، هماهنگی بین سازمان‌ های مختلف مانند شهرداری، محیط زیست و جهاد نیازمند زمان و برنامه‌ریزی دقیق بوده است. با این حال، با برگزاری جلسات توجیهی و فرهنگ‌سازی، تلاش شده تا این موانع به تدریج برطرف شوند.  
به زودی شاهد افتتاح این پروژه خواهیم بود، اتفاقی که می‌ تواند تحولی در مدیریت پایدار آب شهر اراک ایجاد کند. با بهره‌ برداری از این طرح، نه تنها بخشی از تنش آبی کاهش می‌ یابد، بلکه زمینه برای توسعه کمّی و کیفی فضای سبز نیز فراهم می‌ شود. برنامه شورای شهر و شهرداری اراک، توسعه این پروژه از نظر افزایش ظرفیت استفاده از پساب و گسترش شبکه لوله‌ گذاری در مناطق مختلف شهر است تا بتوان بهره‌ وری را به حداکثر رساند.

برنامه توسعه آتی

برنامه‌ ریزی شده تا در آینده، ظرفیت تصفیه خانه‌ ها افزایش یابد و شبکه انتقال پساب به مناطق بیشتری گسترش پیدا کند. همچنین، با استفاده از فناوری‌ های نوین در آبیاری و تصفیه، بازدهی پروژه ارتقا خواهد یافت. آموزش مستمر بهره‌ برداران نیز در دستور کار قرار دارد تا استفاده بهینه از این منابع انجام شود. این توسعه‌ ها در نهایت به پایداری بیشتر منابع آبی منطقه کمک خواهد کرد.  هدف ما انتقال 500 لیتر بر ثانیه پساب به داخل شهر است.

تاثیر بر کاهش آلودگی هوا و خشکسالی

این پروژه با جایگزینی پساب به جای آب شیرین در آبیاری فضای سبز و ، به کاهش برداشت از منابع زیرزمینی کمک می‌کند. در نتیجه، از خشک‌ شدن چاه‌ ها و فرونشست زمین جلوگیری می‌ شود. از طرفی، افزایش پوشش گیاهی با استفاده از پساب، به جذب گردوغبار و کاهش آلودگی هوا منجر می‌شود. در بلندمدت، این اقدامات به تعدیل اثرات خشکسالی و بهبود شرایط محیط زیستی منطقه کمک شایانی خواهد کرد.
شورای اسلامی شهر اراک از همان سال اول فعالیت خود، پیگیری این پروژه را در دستور کار قرار داده و با اختصاص ۲۰۰ میلیارد تومان اعتبار در بودجه سال جاری، عزم خود را برای تکمیل و بهره‌ برداری از آن نشان داده است. این اقدام بیانگر نگاه کلان و بلند مدت شورا و شهرداری به مقوله بحران آب است، چرا که استفاده از پساب تصفیه‌ شده شهری می‌ تواند بخش عمده‌ای از نیاز آبی فضای سبز را تأمین کرده و از فشار بر منابع آب شیرین بکاهد.

خبرنگار:فاطمه زهرا سلیمی