علمی، پژوهشی و فناوری

آخرین وضعیت ماهواره‌های ایرانی در فضا

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : وحید یزدانیان، رییس پژوهشگاه فضایی ایران، در گفت‌وگویی تلویزیونی در شبکه تهران به تشریح برنامه‌های فضایی کشور و وضعیت ماهواره‌های ایرانی پرداخت. وی با اشاره به تجربه بیش از دو دهه کشور در حوزه ساخت ماهواره گفت: «به حمدالله ما در کشور بیش از دو دهه است که به‌صورت جدی موضوع ساخت ماهواره را دنبال می‌کنیم. دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و نیروی انسانی متخصص، زمینه ساخت ماهواره‌های متعدد را فراهم کرده‌اند.»وی افزود: «ماهواره‌ها معمولا طول عمر بین دو تا پنج سال دارند و هر یک ماموریت خاص خود را دنبال می‌کنند. این ماموریت‌ها به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند: ماهواره‌های ارتباطی، ماهواره‌های سنجشی و ماهواره‌های ناوبری.»

در توضیح ماهواره‌های ارتباطی، یزدانیان به ماهواره «ناهید ۲» اشاره کرد و گفت: «ناهید ۲ از کلاس ماهواره‌های ارتباطی است. این ماهواره قابلیت رله تماس‌های تلفنی و انتقال داده‌ها را دارد و می‌تواند چندین تماس همزمان را پشتیبانی کند. همچنین، باند کیو آن امکان تبادل داده و اینترنت را فراهم می‌کند.»

وی در خصوص ماهواره‌های سنجشی، به «خیام» اشاره کرد و توضیح داد: «ماهواره خیام، یک ماهواره سنجشی است و کار تصویربرداری از سطح زمین را انجام می‌دهد. قدرت تفکیک تصاویر این ماهواره حدود یک متر است و داده‌های آن روزانه در ایستگاه زمینی ما دریافت می‌شود.»

یزدانیان افزود: «ماهواره‌های سنجشی در حوزه‌های مختلف کاربرد دارند، از جمله کشاورزی و مدیریت منابع آب. برای مثال، این ماهواره‌ها سطح زیر کشت محصولات کشاورزی را رصد می‌کنند و به سیاست‌گذاران کمک می‌کنند تا نیاز واردات یا مدیریت بازار را بهتر برنامه‌ریزی کنند.»

وی با اشاره به ماهواره‌های فعال دیگر گفت: «ماهواره «مهدا» که بومی ساخته شده بود، طول عمر پیش‌بینی شده‌اش ۱۱ ماه بود اما اکنون بیش از ۱۸ ماه است که فعال است و فعالیت کیهانی خود را ادامه می‌دهد. همچنین ماهواره «چمران» نیز برای تست‌های ارتباطی فعال است و عملیات خود را انجام می‌دهد.»

یزدانیان در پایان خاطرنشان کرد: «با وجود اینکه برخی ماهواره‌ها هنوز در مرحله آزمایش و تست قرار دارند، ماهواره ناهید ۲ عملیاتی است و در آینده نزدیک ظرفیت‌های ارتباطی بیشتری را در کشور فراهم خواهد کرد.»

وی گفت: «ما داده‌های ماهواره‌ای برای محصولات مختلف کشاورزی داریم و این داده‌ها در بسیاری از استان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. به طور مثال، در زمینه برنج، گندم و سیب‌زمینی، وزارت جهاد کشاورزی با استفاده از مراکز مانیتورینگ هوشمند، سطح زیر کشت را رصد می‌کند. دقت داده‌های ماهواره‌ای و الگوریتم‌های هوش مصنوعی بالای ۸۵ درصد است، بنابراین هر اختلاف آماری بین برداشت واقعی و پیش‌بینی‌ها بیشتر به مسائل فرایندی برمی‌گردد، نه کمبود داده.»

یزدانیان افزود: «ماهواره‌های سنجشی مانند «خیام» کار تصویربرداری از سطح زمین را انجام می‌دهند و این تصاویر می‌توانند به مدیریت منابع آب و پیش‌بینی خشکسالی کمک کنند. همچنین، امکان رصد گرد و غبار و دیگر مخاطرات زیست‌محیطی از طریق ماهواره‌ها وجود دارد.»

وی در ادامه درباره ماهواره مخابراتی «ناهید ۲» توضیح داد: «ناهید ۲ یک ماهواره مخابراتی بومی است که با هدف توسعه ارتباطات و مخابرات در مناطق روستایی و محروم طراحی شده و توسط متخصصان سازمان فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران ساخته شده است. این ماهواره سوم مرداد ماه با استفاده از پایگاه فضایی روسیه پرتاب شد و در مداری با ارتفاع تقریبی ۵۰۰ کیلومتر قرار گرفت. عمر عملیاتی آن دو سال برنامه‌ریزی شده است.»

یزدانیان افزود: «این ماهواره می‌تواند در گسترش عدالت ارتباطی نقش موثری ایفا کند و امکان اتصال مردم مناطق صعب‌العبور به شبکه‌های ارتباطی را فراهم نماید. همزمان نسل بعدی این ماهواره با عنوان «ناهید ۳» در مرحله طراحی و ساخت است و در آینده با پرتابگر داخلی در مدار قرار خواهد گرفت.»وی در پایان خاطرنشان کرد: «موضوع فضایی در کشور لوکس یا صرفاً علمی نیست، بلکه ابزار عملیاتی و کاربردی برای مدیریت کشور است. از مانیتورینگ هوشمند محصولات کشاورزی گرفته تا مدیریت منابع آب و کنترل مخاطرات زیست‌محیطی، ماهواره‌ها نقش مهمی در تصمیم‌گیری و برنامه‌ریزی دارند.»

رییس پژوهشگاه فضایی ایران به کاربردهای عملی ماهواره‌های بومی کشور در حوزه مدیریت شهری، کشاورزی و منابع آب پرداخت و تاکید کرد: «اطلاعات کشاورزی، زمین‌شناسی و شهری از طریق ماهواره‌ها در کشور موجود است و اگر مسئولان از این داده‌ها استفاده کنند، می‌توان مدیریت بهینه‌ای برای مسائل مختلف انجام داد.»

وی افزود: «در حوزه منابع آب، ماهواره‌های سنجشی می‌توانند سطح رودخانه‌ها و منابع آبی را تشخیص دهند و میزان پرآبی یا خشکسالی را رصد کنند. همچنین امکان پیش‌بینی سیلاب و مدیریت بحران وجود دارد. محموله‌های راداری، حتی تا عمق یک تا دو متر زیر سطح زمین را هم بررسی می‌کنند که برای اکتشاف منابع آب و معادن در کوهستان‌ها کاربرد دارد.»

یزدانیان با اشاره به ماهواره «خیام» گفت: «ما باید به سمت منظومه‌های ماهواره‌ای حرکت کنیم تا تصاویر سریع‌تر و با فاصله زمانی کوتاه در اختیار ما قرار بگیرد، مخصوصاً برای مدیریت بحران‌های زلزله، سیل و آتش‌سوزی. این اطلاعات برای کشور بسیار حیاتی است و نباید مغفول بماند.»

وی ادامه داد: «ماهواره مخابراتی «ناهید ۲» برای پوشش ارتباطی مناطق صعب‌العبور و توسعه عدالت ارتباطی طراحی شده است. در کشور پهناور ما، برخی مناطق به دلیل ارتفاعات و محدودیت‌های فیبرنوری، امکان ارتباط زمینی ندارند، اما ماهواره‌ها این محدودیت‌ها را برطرف می‌کنند و ارتباطات در زمان بحران‌ها دچار اختلال نمی‌شوند.»

یزدانیان در خصوص برنامه آینده ماهواره‌ها گفت: «برای رسیدن به منظومه ماهواره‌ای، حداقل به ۳۰ تا ۴۰ ماهواره نیاز داریم. هر ماهواره در ابتدا سختی‌های فنی دارد، اما پس از رسیدن به پلتفرم پایه، می‌توانیم ساخت ماهواره‌ها را هم داخلی و هم با مشارکت بین‌المللی ادامه دهیم.»

وی در پایان خاطرنشان کرد: «موضوع فضایی فقط یک اقدام لوکس یا نمایشی نیست؛ این یک سرمایه ملی است و با استفاده صحیح از داده‌ها، می‌توانیم در کشاورزی، مدیریت منابع آب، مدیریت شهری و بحران‌ها تصمیم‌گیری بهتری داشته باشیم. ایجاد مطالبه مردمی برای استفاده عملی از این داده‌ها اهمیت زیادی دارد.»