علمی، پژوهشی و فناوری

زیر‌ ذره‌بین؛ «ایران می‌تواند بمب رادیواکتیوی بسازد» و به ۳ دلیل به سمت بمب اتم نمی‌رود

به گزارش پایگاه خبری علم و فناوری : 

نیو ایندین اکسپرس: گزینه هسته‌ای ایران و تبدیل کردن کبوتران صلح‌جو به بازهای مهاجم
ام.کی‌. بهادراکومار، دیپلمات سابق هندی در مقاله‌ای می‌نویسد که دونالد ترامپ رؤیای ایجاد یک غرب آسیای جدید را در سر دارد که بر پایه پیوندهای اقتصادی و توافق‌نامه‌هایی چون «ابراهیم ۲.۰» و با مشارکت ایران، اسرائیل و همسایگان عرب آن شکل بگیرد. اما این طرح از اساس غیرواقع‌گرایانه است، چرا که با موانع متعددی از جمله بحران در سوریه، مخالفت حزب‌الله، احتمال تهاجم اسرائیل به لبنان، خشم اعراب از جنگ غزه، نقش مبهم حماس و تردید عربستان نسبت به اسرائیل مواجه است.

ایران تلویحاً هشدار داده است که در صورت بازگشت تحریم‌های سازمان ملل، ممکن است از پیمان عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای (NPT) خارج شود. این تصمیم بالقوه، پیامدهای بسیار مهمی خواهد داشت؛ به‌ویژه که در درون ایران، دیدگاهی رو به رشد وجود دارد مبنی بر اینکه انتخاب مسیر صلح‌آمیز هسته‌ای به‌جای توسعه توان بازدارندگی هسته‌ای برای مقابله با قدرت‌های متجاوز اشتباهی راهبردی بوده است.

اگر ایران در چنین فضایی ناچار به ساخت بمب هسته‌ای شود، عملاً دوران عدم اشاعه در غرب آسیا به پایان می‌رسد و این می‌تواند زنجیره‌ای از کشورها در منطقه از جمله در همسایگی وسیع‌تر هند، را به سمت تسلیحات هسته‌ای سوق دهد
نویسنده با اشاره به تناقض تاریخی تأکید می‌کند که در شرایط عادی، ایران ترجیح می‌داد با رئیس‌جمهور صلح‌طلبی از آمریکا وارد رابطه‌ای عادی شود، نه اینکه تحت فشار، به سوی ساخت سلاح هسته‌ای کشانده شود. اگر ایران در چنین فضایی ناچار به ساخت بمب هسته‌ای شود، عملاً دوران عدم اشاعه در غرب آسیا به پایان می‌رسد و این می‌تواند زنجیره‌ای از کشورها در منطقه از جمله در همسایگی وسیع‌تر هند، را به سمت تسلیحات هسته‌ای سوق دهد؛ که پیامدهایی جدی برای ثبات و امنیت منطقه‌ای به همراه خواهد داشت.

فارن پالیسی: ایران همین الان هم می‌تواند یک بمب کثیف بسازد

در حالی‌که تحلیل‌ها درباره میزان آسیب وارده به برنامه هسته‌ای ایران در جریان حملات اخیر اسرائیل و آمریکا ادامه دارد، تردیدی وجود ندارد که ایران از مدت‌ها پیش توانایی ساخت یک بمب اصطلاحا «کثیف» را داشته است. چنین بمبی، که در واقع یک دستگاه پخش مواد رادیواکتیو است و نه یک سلاح هسته‌ای کامل، به سادگی با ترکیب مواد منفجره متعارف با مواد پرتوزا – مانند سزیم-۱۳۷ یا کبالت-۶۰ – قابل ساخت است. با این حال، آنچه همچنان مبهم باقی مانده، نه توانایی فنی ایران، بلکه اراده و انگیزه راهبردی برای استفاده از چنین سلاحی است. 
برخی تحلیل‌گران غربی هشدار داده‌اند که اگر فشارهای سیاسی و نظامی علیه تهران افزایش یابد، ممکن است ایران به استفاده از بمب کثیف به عنوان ابزاری برای انتقام‌گیری یا بازدارندگی روانی متوسل شود.
برخی تحلیل‌گران غربی هشدار داده‌اند که اگر فشارهای سیاسی و نظامی علیه تهران افزایش یابد، ممکن است ایران به استفاده از بمب کثیف به عنوان ابزاری برای انتقام‌گیری یا بازدارندگی روانی متوسل شود. اما بسیاری از کارشناسان معتقدند این اقدام برای ایران معادل «خودکشی راهبردی» خواهد بود. پیامدهای سیاسی و حیثیتی چنین اقدامی می‌تواند ایران را حتی در میان متحدانش، مانند روسیه و چین، منزوی کند.

به‌رغم تهدیدهای صریح رئیس‌جمهور آمریکا مبنی بر ادامه حملات در صورت تداوم برنامه هسته‌ای ایران، تهران هنوز به‌طور رسمی توقف یا کاهش غنی‌سازی را نپذیرفته است. در این شرایط، برخی تحلیل‌گران سناریویی را محتمل می‌دانند که در آن ایران به‌جای تولید بمب کثیف، مسیر ساخت بمب هسته‌ای واقعی را در پیش بگیرد – نه از نوع پیشرفته و قابل نصب بر موشک، بلکه از نوع سنتی و بزرگ‌مقیاس، با استفاده از ذخایر اورانیوم غنی‌شده تا سطح ۶۰ درصد. مقایسه ایران با کره شمالی (به عنوان الگویی موفق در بازدارندگی هسته‌ای) و نه با معمر قذافی (که پس از کنار گذاشتن برنامه هسته‌ای، توسط غرب ساقط شد)، ذهنیت غالب در تهران را بازتاب می‌دهد.

در نهایت، ساخت بمب کثیف، هرچند ممکن، در محاسبه هزینه-فایده، انتخابی پرریسک و بی‌فایده برای تهران به شمار می‌رود. نه تنها استفاده از چنین سلاحی باعث آسیب روانی و اقتصادی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد شد، بلکه مسیر تحریم‌ها، فشارهای دیپلماتیک، و احتمالاً اقدام نظامی گسترده‌تر علیه ایران را هموار می‌کند. در شرایطی که رژیم تهران به‌سختی از یک جنگ تمام‌عیار با آمریکا و اسرائیل اجتناب کرده، استفاده از بمب کثیف می‌تواند بهانه‌ای برای آغاز درگیری‌های گسترده‌تر و شدیدتر فراهم آورد. همین نکته موجب شده است که برخی کارشناسان بر این باور باشند که تمایل ایران به تولید یک بازدارنده هسته‌ای واقعی، از اولویت بالاتری برخوردار است تا توسل به گزینه‌ای که اغلب با گروه‌های تروریستی تداعی می‌شود.

کارشناس روس: تهدیدهای آمریکا و اسرائیل، ایران را به سمت تسلیحات هسته‌ای سوق می‌دهد
عدلان مارگویف، پژوهشگر مؤسسه مطالعات بین‌المللی دانشگاه روابط بین‌الملل وزارت خارجه روسیه (MGIMO)، در گفت‌وگو با خبرگزاری تاس اظهار داشت که با وجود توقف درگیری‌های آشکار، تهدید علیه امنیت جمهوری اسلامی همچنان پابرجاست و امکان از سرگیری جنگ در هر لحظه وجود دارد.

او افزود، اقدامات تهاجمی آمریکا و اسرائیل علیه برنامه هسته‌ای ایران ممکن است تهران را به فکر توسعه سلاح هسته‌ای به‌عنوان ابزاری بازدارنده در برابر تهدیدات خارجی بیندازد. با این حال، مارگویف هشدار داد که چنین اقدامی می‌تواند روند لغو تحریم‌ها را که از اهداف اصلی دولت فعلی ایران است، به کلی از بین ببرد. به گفته او، رهبری ایران در مباحثات داخلی خود درباره احتمال دستیابی به سلاح هسته‌ای، پیامدهای اقتصادی آن را به دقت مدنظر قرار می‌دهد.

از نظر فنی، اجرای پنهانی چنین پروژه‌ای بسیار دشوار خواهد بود. نبود بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) ممکن است زمینه را برای مخفی‌کاری فراهم کند، اما توانمندی‌های اطلاعاتی اسرائیل و آمریکا می‌تواند مانع جدی در مسیر توسعه مخفیانه مؤلفه نظامی برنامه هسته‌ای ایران باشد. مارگویف هشدار داد که این روند می‌تواند موج جدیدی از تنش ایجاد کند، آن هم در مقیاسی گسترده‌تر.

وی در ادامه به بُعد اخلاقی و اعتقادی موضوع نیز اشاره کرد و گفت حتی در صورت دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، استفاده از آن دشوار خواهد بود زیرا می‌تواند به جمعیت فلسطینی که همواره مورد حمایت تهران بوده، آسیب برساند. مارگویف یادآور شد که از سال ۲۰۰۳، فتوای رهبر جمهوری اسلامی تولید، نگهداری و استفاده از سلاح‌های کشتار جمعی را ممنوع کرده است، چراکه این اقدامات با اصول اسلام که بر پرهیز از تلفات غیرنظامی تأکید دارد، مغایرت دارد.

در صورتی که ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، اسرائیل ممکن است از اقدام نظامی گسترده خودداری کند اما به عملیات خرابکارانه در خاک ایران ادامه خواهد داد، با این آگاهی که چنین اقداماتی واکنش هسته‌ای به دنبال نخواهد داشت.
او افزود، در صورتی که ایران به سلاح هسته‌ای دست یابد، اسرائیل ممکن است از اقدام نظامی گسترده خودداری کند اما به عملیات خرابکارانه در خاک ایران ادامه خواهد داد، با این آگاهی که چنین اقداماتی واکنش هسته‌ای به دنبال نخواهد داشت.اَلگمِینر: حمله پرزیدنت ترامپ به ایران، بازدارندگی در عرصه جهانی را افزایش نداد
حمله اخیر آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران، تحولی غیرمنتظره در سیاست خارجی واشنگتن بود؛ اقدامی که با باورهای دیرینه و وعده‌های علنی دونالد ترامپ مبنی بر پرهیز از درگیری نظامی خارجی در تضاد بود. با این حال، این اقدام از منظر وعده‌ مقابله با دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای قابل توجیه جلوه داده شد.

این اقدام، علاوه بر هدف‌گیری مستقیم برنامه هسته‌ای ایران، حامل پیامی راهبردی برای دیگر اعضای موسوم به «ائتلاف انتقام‌گرایان» شامل چین، روسیه، و کره شمالی نیز بود. ایالات متحده با این حمله سعی داشت نشان دهد که هنوز قدرت اعمال زور را دارد و آماده‌ است برای حفظ برتری جهانی‌اش دست به اقدام بزند. با این حال، این حمله بسیار حساب‌شده و با احتیاط انجام شد؛ امری که از سوی چین و روسیه نیز به خوبی رصد شد و همین ممکن است از قدرت بازدارندگی آن کاسته باشد.

در حالی‌که حمله آمریکا تأثیری بر محاسبات راهبردی روسیه در قبال جنگ اوکراین نداشت، پیامد منفی آن برای مسکو در حوزه نمادین آشکار بود. روسیه که شریک اصلی نظامی و واردکننده پهپاد و موشک‌های ایران است، هیچ واکنشی عملی برای دفاع از تهران نشان نداد. سکوت و ناتوانی کرملین، تصویری از ضعف راهبردی روسیه به جهان ارائه کرد که می‌تواند اعتماد شرکای بالقوه‌اش در آفریقا و آمریکای لاتین را خدشه‌دار کند.

از سوی دیگر، چین نیز از این نمایش قدرت آمریکا مرعوب نشد. پکن حمایت خود از روسیه را ادامه داده و مقامات چینی اخیراً اذعان کرده‌اند که شکست روسیه در جنگ اوکراین برایشان قابل پذیرش نیست. نه موضع چین در مذاکرات تجاری تغییری کرده، نه تهدیدهایش علیه تایوان کاهش یافته‌اند.

دشمنان آمریکا هنوز این «جسارت تازه» را تهدیدی جدی نمی‌دانند.
در مجموع، اگر حمله آمریکا به ایران اهدافی فراتر از ضربه به زیرساخت‌های هسته‌ای را دنبال می‌کرد، این اهداف تا این لحظه محقق نشده‌اند. گرچه ترامپ توان خود را برای اقدام نظامی نشان داد، اما به نظر می‌رسد دشمنان آمریکا هنوز این «جسارت تازه» را تهدیدی جدی نمی‌دانند