بروز جهانی؛ احتمال افزایش مرگ‌ومیر

طبق آمار WHO، بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۹، سالیانه حدود ۴۸۹ هزار مرگ مرتبط با گرما ثبت شده و این رقم در سال‌های اخیر در اثر گرمایش جهانی در حال افزایش چشم‌گیر است  . به‌طور نمونه، طول موج گرم سال ۲۰۰۳ در اروپا موجب مرگ حدود ۷۰ هزار نفر شد  . در تابستان ۲۰۲۲ نیز ۶۱,۶۷۲ مرگ اضافی بر اثر گرما به ثبت رسید  .

در ایالات متحده، در سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۷۱۴ مرگ مرتبط با گرما گزارش شد  . شهرداری نیویورک نیز متوسط پنج مرگ هر سال در ۲۰۱۴–۲۰۲۳ را ثبت کرده، که سه مورد از آنها در تابستان ۲۰۲۴ ثبت نهایی نشده‌اند  . این آمار نشان می‌دهد گرمازدگی دیگر مسئله‌ای مختص مناطق خاص نیست.

مطالعات جدید؛ تأثیرات بالینی و بیومارکرها

مروری در ژورنال MDPI (۲۰۲۴) نشان می‌دهد بیومارکرهای التهابی مانند IL‑6، TNF‑α و سایر سیتوکین‌ها طی گرمازدگی به‌طور قابل توجهی افزایش یافته و با عصبی‌زاد شدن و نارسایی چندعضوی همبسته هستند. اگر درمان انجام نشود، نرخ مرگ‌ومیر تا ۸۰٪ افزایش می‌یابد؛ حتی با مراقبت ویژه، این نرخ بالای ۶۰٪ باقی می‌ماند  .

در تحقیق دیگری که در Frontiers in Cell and Dev. Biol. (۹ ژوئیه ۲۰۲۵) منتشر شده، به آسیب اندوتلیال ریه‌ها پرداخته شده است؛ یافته‌ها نشان می‌دهند که گرمازدگی می‌تواند به‌ صورت مستقیم ساختار مویرگ‌های ریوی را مختل کرده و منجر به نارسایی تنفسی شود.

راهبردهای درمانی نوین

مطالعه‌ای تازه در American Journal of Emergency Medicine (سال ۲۰۲۵) گزارش می‌دهد که پروتکل‌های مدیریت دمای مرکز بیمارستان، با آغاز خنک‌سازی سریع از درون، توانسته‌اند مرگ‌ومیر را کاهش دهند  . طبق راهنمای NEJM (۲۰۲۲)، درمان گرمازدگی شامل خنک‌سازی فوری، تزریق مایعات و مدیریت ونتیلاسیون و مراقبت از عوارض (نظیر رابدومیولیز یا نارسایی‌های اندامی) است  .

تأثیر موج گرما بر جوامع آسیب‌پذیر

گزارشی از Annals of Global Health (۲۰۲۵) نشان می‌دهد مرگ ناشی از گرمازدگی در افراد بالای ۶۵ سال طی دو دهه گذشته ۶۸٪ افزایش یافته و بیش از یک‌سوم این مرگ‌ها مستقیماً ناشی از گرمایش جهانی است  . حتی در سال ۲۰۲۴، بیش از ۵۶۸ مرگ و ۷۹۰۵ بستری در جنوب پاکستان گزارش شد  .

در یک بحران انسانی جدی، در موسم حج ۲۰۲۴ میلادی، بیش از ۱۳۰۰ فوتی و حدود ۲۷۶۴ مورد گرمازدگی فقط در شش روز ثبت شد، ظرفیتی در برابر هوای بیش از ۵۰ درجه  .

پیشگیری و سیاست‌گذاری عمومی

با توجه به شدت خطر:

1. سیستم هشدار و ورود مداوم اطلاعات
WHO و CDC آگاه‌سازی پیشاپیش درباره موج‌های گرما، توصیه به پرهیز از فعالیت‌های بدنی شدید در ساعات اوج و ارتقای تهویه منازل را پیشنهاد می‌کنند  .

2. تجهیزات خنک‌کننده در محیط‌های شغلی
اجرای پروتکل خنک‌سازی سریع، تجهیز کارگران با سایه‌بان و سیستم کولینگ، و کنترل تدریجی فعالیت (acclimation) لازم است؛ توصیه‌ای که در مطالعات نظامی نیز تأیید شده  .

3. دسترسی عادلانه به خدمات سلامت
در نیویورک، نرخ مرگ در میان سیاه‌پوستان دو برابر سایر گروه‌ها بوده و عمدتاً در محلات فقیرنشین رخ داده است  . این واقعیت ضرورت تأمین تهویه، آب سالم و خدمات بهداشتی برابر را بیش‌ازپیش برجسته می‌سازد.

آینده‌پژوهی؛ چه باید کرد؟

با افزایش موج‌های گرما، پژوهش‌ها درباره ابزارهای اجتماعی و تکنیکی زیادی صورت گرفته است؛ از جمله تکنیک‌های تحلیل شبکه پوشش مراکز خنک‌سازی شهری (persistent homology) که در مناطق داخلی آمریکا پیاده‌سازی شده‌اند  .

در سطح جهانی، مطالعات Our World in Data و دانشگاه هاروارد هشدار می‌دهند که با ادامه روند گرمایش، حتی افراد جوان نیز در معرض خطر افزایش مرگ‌های مرتبط با گرما هستند.

گرمازدگی، حاصل ترکیب دمای بالا و واکنش التهابی مرگبار است. پژوهش‌های علمی بر ضرورت تشخیص زودهنگام، خنک‌سازی سریع، و حمایت تخصصی تاکید دارند. اجرای سیاست‌های پیشگیرانه، آموزش همگانی، و تأمین عدالت در دسترسی به خدمات، راهکارهای مؤثر در کاهش آسیب‌ها محسوب می‌شوند.

پیشنهاد می‌شود:
– تدوین پروتکل خنک‌سازی سریع در مراکز درمانی؛
– به‌کارگیری سامانه هشدار هوانوردی در مناطق شهری؛
– افزایش تحقیق و پایش در گروه‌های کمتر بررسی‌شده مانند جوانان و کارگران؛
– توجه ویژه به عدالت اجتماعی در تخصیص منابع برای پیشگیری و درمان گرمازدگی.

فهرست کلید منابع

1. تعریف استاندارد گرمازدگی – Bouchama & Knochel و ژورنال MDPI (۲۰۲۴)  

2. بررسی بیومارکرها و التهاب – MDPI (۲۰۲۴)  

3. آمار جهانی و مرگ‌ومیر – WHO Fact Sheet (۲۰۲۲–۲۰۱۹)، نیویورک (۲۰۱۴–۲۰۲۴)  

4. پروتکل‌های درمانی – AJEM (۲۰۲۵)، NEJM (۲۰۲۲–۲۰۲۳)  

5. مطالعات نظامی و صنعتی – NCBI & PMC (۲۰۲۴–۲۰۲۵) 

6. بحران‌های انسانی – حج ۲۰۲۴، پاکستان ۲۰۲۴ 

7. جوانان در معرض خطر – AP News (۲۰۲۴)، Our World in Data

انتهای پیام/

تهیه خبر: محمد حیدری